De loonkloof tussen mannen en vrouwen is wéér groter geworden. Niet direct het nieuws waar we op zaten te wachten, maar daar ga je. Volgens Nyenrode Business Universiteit en Intermediair, die onderzoek deden op basis van gegevens van meer dan 43.ooo werknemers, verdienen vrouwen tot 36 jaar momenteel 6,4 procent minder dan mannen van dezelfde leeftijd. In 2017 was dit nog 5 procent. De kloof tussen mannen en vrouwen ouder dan 35 is met een flinke 8 procent hetzelfde gebleven.
Loonkloof: de schuld van de vrouw?
De NOS vroeg Jaap van Muijen van Nyenrode om een verklaring. Die had hij niet, al denkt hij 'dat vrouwen bij hun eerste baan misschien minder stevig onderhandelen dan mannen'. Een ontzettend makkelijk en vreselijk deprimerend antwoord. En ook gewoon niet waar.
Uit onderzoek van de Harvard Business Review naar Australische werknemers, bleek namelijk dat vrouwen net zo vaak een loonsverhoging vragen als mannen, maar het simpelweg minder vaak krijgen. De onderzoekers:
'Vrouwen die erom vroegen, kregen in 15 procent van de gevallen een verhoging, bij mannen was dit 20 procent. Dat klinkt misschien als een bescheiden verschil, over een heel leven genomen, tikt dit aardig aan.'
Een vrouw is veeleisend, een man assertief
De Volkskrant vroeg Babette Pouwels, die voor het College van de Rechten voor de Mens de beloningsverschillen onderzocht bij de verzekeringsbranche, ziekenhuizen en hogescholen, waarom vrouwen minder vaak een loonsverhoging krijgen, zelfs al vragen ze ernaar. Een van de redenen? Stereotypen. Een vrouw die meer geld vraagt is veeleisend, een man assertief.
‘Werkgevers verwachten zo’n verzoek bij mannen, maar bij vrouwen niet. Bij mannen gaat het gesprek al snel over de hoogte van het bedrag, bij vrouwen over de vraag of het verzoek wel gerechtvaardigd is.’
En dat zijn uiteraard niet de enige sekseverschillen die diep in onze maatschappij zitten ingebakken. Uit het salarisonderzoek van Nyenrode en Intermediair blijkt bijvoorbeeld dat zowel mannen als vrouwen denken dat 'vrouwen beter oog hebben voor details, ruimte laten aan anderen, open zijn over de eigen gevoelens, rekening houden met anderen, eigen fouten toegegeven en teamwerk stimuleren'. Mannen daarentegen zijn, zo menen BEIDE seksen, weer beter 'in het aanhouden van de grote lijnen, het nemen van risico’s, het nemen van harde beslissingen, het opkomen voor eigenbelang en het tonen van dominant gedrag'. Daarnaast hechten mannen meer aan statussymbolen, zoals een goed salaris.
Allemaal aannames die we onbewust meenemen wanneer iemand tegenover ons zit bij een salarisonderhandeling. En die niet zomaar worden weggenomen zodra vrouwen leren om 'beter te onderhandelen'.
Wat het nog extra frustrerend maakt is dat uit het onderzoek blijkt dat mannen precies de uren werken waarvoor ze betaald krijgen, terwijl vrouwen meestal twee uur meer werken dan ze hebben afgesproken. Desondanks vinden meer mannen (49,8 procent) hun inkomen onrechtvaardig dan vrouwen (43,3 procent). Met andere woorden: vrouwen werken gemiddeld meer vrijwillige uren voor hun baas dan mannen terwijl de laatste juist menen dat ze meer zouden moeten verdienen.
Het echte verschil ontstaat wanneer er kinderen komen
De voornaamste reden van het gapende gat tussen de lonen van mannen en vrouwen, heeft overigens niets met onderhandelen of gevoel van zelfwaarde te maken. Maar met de ingesleten gewoontes en stereotiepen in onze samenleving die ervoor zorgen dat Nederlandse vrouwen, meer dan de rest van Europa, volop in deeltijd werken. Iets dat eerder deze week door een zekere hoofdredacteur van een zeker blad over rijke mensen al vrolijk in de schoenen van ons Nederlandse vrouwen werd geschoven, maar het is wederom VEEL te makkelijk om te doen alsof de Nederlandse vrouw te lui is om full-time te werken en haar man lekker het grote geld laat verdienen terwijl zij in al die vrije uren naar de yoga gaat.
Het deeltijd werken zit er in onze cultuur zo stevig ingebakken, dat zelfs vrouwen zonder kinderen regelmatig deeltijdcontracten krijgen of aangaan. Dit omdat er in de zogenaamde 'vrouwenberoepen' zoals de zorg vooral part-time contracten worden aangeboden omdat voltijd werken in deze sector te zwaar zou zijn. (Iets dat niet wordt gedacht bij typische mannenberoepen zoals werken in de bouw.)
En zodra er wel kinderen in het spel komen, groeit de loonkloof helemaal omdat het sowieso bijna altijd de vrouwen zijn die minder gaan werken dan de man. Dat begint al bij de vele malen langere periode zwangerschapsverlof die een vrouw krijgt in tegenstelling tot haar partner. Begrijp me niet verkeerd, die drie maanden heb je hard nodig met je nieuwe baby, maar dat geldt ook voor de ouder die niet is bevallen. De schamele vijf dagen van nu, zijn veel te kort. En daarnaast zorgt dit grote verschil er al direct voor dat de nieuwbakken moeder op een fikse achterstand komt in de arbeidsmarkt (daarnaast werkt de lange afwezigheid uiteraard zwangerschapsdiscriminatie in de hand).
Ook vinden we het allemaal nog steeds belachelijk normaal dat de vrouw na de kraamweken minder gaat werken dan de man en voor het kind gaat zorgen. Dit komt soms omdat de man meer verdient en het dus financieel nadeliger is wanneer hij minder gaat werken. Maar ook omdat het in onze maatschappij nou eenmaal zit ingebakken dat het de man is die fulltime werkt.
Uit de Emancipatiemonitor 2016 bleek dat 80% van de Nederlanders vindt dat vrouwen met jonge kinderen drie dagen of minder per week moeten werken terwijl slechts 35% vindt dat vaders dat vaders dat moeten. Iets dat wellicht komt omdat, aldus de monitor, één op de drie Nederlanders vindt dat vrouwen beter zijn in het zorgen voor kleine kinderen (wat?!?!) en dat het geen goed idee is dat een kind van 1 jaar naar de crèche gaat (WAT?!?). Dit betekent dus dat eenderde van dit land meent dat het een teken van slecht ouderschap is wanneer een jong kind naar de opvang gaat en dat de moeder (niet de vader) faalt als dit wel gebeurt...
Al deze vooroordelen en aannames, maar ook de beperktere mogelijkheden om full-time te werken, zorgt er in de praktijk dus voor dat vrouwen veel vaker deeltijd werken. En in een deeltijdfunctie is het een stuk lastiger om promotie te maken of loonsverhoging te krijgen. Ook omdat werkgevers de neiging hebben om fulltime werknemers serieuzer te nemen.
Komt nog eens bij dat de zogenaamde vrouwenberoepen in onze kapitalistische samenleving vaak gezien worden als ondergeschikt aan de mannenberoepen, schrijft Asha ten Broeke in de Volkskrant. In haar column haalt ze het manifest Feminisme voor de 99% aan waarin wordt omschreven hoe er met de opkomst van het kapitalisme een onderscheid kwam tussen de twee soorten werk.
'Aan de ene kant was er de productieve arbeid: het werk in fabrieken, mijnen en kantoren, waarmee winst gemaakt kan worden. En aan de andere kant was er reproductieve arbeid: werk dat geen winst oplevert, maar nodig is voor de even noodzakelijke ‘productie’ van mensen, gemeenschappen en cultuur. Hieronder vallen bijvoorbeeld kinderen krijgen en opvoeden, het huishouden doen, en ook zorgen voor zieken en ouderen.'
En niet alleen het kapitalisme zorgde voor deze genderongelijkheid, ook de aloude stereotiepen (daar zijn ze weer) hielpen niet mee:
'Want aangezien kapitalisme – de naam zegt het al – draait om het vergaren van steeds meer kapitaal, werd het werk dat winst produceert het hoogst aangeslagen. Reproductieve arbeid telt in een kapitalistische samenleving als ondergeschikt. Het wordt aanzienlijk minder gewaardeerd, en van vrouwen wordt vaak verwacht dat ze dit werk onbetaald of slecht betaald doen. Stereotiepe fabeltjes over de aangeboren superzorgzame vrouwelijke natuur zijn het kapitalisme hier uiterst behulpzaam geweest: waarom zou je een vrouw een goed salaris geven voor zorgwerk dat ze uit puur biologisch genoegen toch wel zou doen?'
Onbetaalde arbeid
Al deze vooroordelen zorgen er ondertussen voor dat vrouwen aanzienlijk meer onbetaald werk doen dan mannen. Dan moet je denken aan dingen als koken, stofzuigen en voor de kinderen zorgen, maar ook de minder voor de hand liggende dingen als onthouden dat er een verjaardagspartijtje is en dat er een cadeau voor de jarige moet worden gekocht, opletten dat de kinderen niet uit de kleding groeien of de schoenen te klein worden, weten wanneer de een moet voetballen en de ander balletles of hockey heeft en de eventuele zorg voor (oudere) familieleden.
Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau besteden Nederlandse vrouwen per week 9 uur meer aan de zorg voor het huishouden én anderen dan mannen. Allemaal onbetaalde uren aan keihard werk waarvoor we dus niet betaald krijgen. Zelfs niet minder dan mannen. ELLE's Anne schreef dit opiniestuk over die zogeheten 'liefdeseconomie'.
De echte oplossing voor de loonkloof (let wel: niet het lerarentekort of de economie, maar de loonkloof) is dan ook niet simpelweg eisen van de vrouw dat ze 'beter onderhandelt' of 'meer uren werkt', maar gelijkheid op al het bovenstaande. Om dit te bewerkstelligen moeten we af van het idee dat de man nou eenmaal fulltime werkt (omdat het zo hoort) en dat de vrouw beter kan en vooral liever wil zorgen (het merendeel van mijn vriendinnen met kinderen wil liever werken dan thuiszitten). Mannen moeten meer werk en verantwoordelijkheid in en om het huis oppakken (en daar de ruimte voor krijgen van hun werkgevers) en vrouwen moeten meer mogelijkheden krijgen om fulltime te werken. De vrouwenberoepen moeten niet meer worden ondergewaardeerd. En mannen moeten net zo lang thuis blijven na de geboorte van hun kinderen als vrouwen. Alleen vergt dit alles een behoorlijke cultuuromslag, een revolutie zelfs. Wanneer klimmen we op de barricades?
